آهنگر دوره گرد در مشهد

اوضاع اجتماعي در دورة آل‌بويه؛ وفاداري و رهبري در جامعه اسلامي سده‌هاي نخستين

اوضاع اجتماعي در دورة آل‌بويه؛ وفاداري و رهبري در جامعه اسلامي سده‌هاي نخستين

نويسنده : روي پرویز متّحده

مترجمان‌: محمد رضا مصباحي- علي يحيايي

شمارگان:1000

قیمت: 35000 ريال

تعداد صفحات:216                                                                                 

انتشارات: خانه آبي

مشهد: 1388

اين كتاب از پرفسور روي پرويز متحده نويسنده ايراني تبار دانشگاه هاروارد با عنوان Loyalty and Leadership in an Early Islamic Society (وفاداري و رهبري در جامعة اسلامي سده‌هاي نخستين ) است كه آقايان محمد رضا مصباحي و علي يحيايي (دو محقق و مترجم بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی )أن را از انگليسي به فارسي ترجمه کرده اند. در زير به اختصار به محتواي كتاب، معرفي نويسنده و چگونگي دستيابي به آن پرداخته مي شود:

 معرفي كتاب:

آن گونه كه مترجمان در مقدمه خود آورده اند، اين اثر كه ادامۀ کارهای پژوهشی مؤلف در دورة دكترا درباره آل بویۀ است، نخستين‌بار توسط دانشگاه پرينستون در سال 1980/1360ش. به چاپ رسيد و مورد توجه جامعه دانشگاهي در اروپا و آمريكا قرار گرفت  و دربارۀ آن نقد و بررسي متعددی نگاشته شد. این اثر با ويرايشي نو در سال 2001 توسط انتشارات توريس در دو ديباچه و چهار فصل منتشرگردید ترجمه حاضر نیز بر اساس اين چاپ انجام يافته است.

 در فصل اول كه عنوان مقدمه دارد، تاريخ شكل‌گيري نظام‌هاي سياسي، فقهي و كلامي در جامعه اسلامي به اختصار آمده است. فصل‌هاي دوم و سوم به گونه هاي رهبري و وفاداري و به طور كلي سنن اجتماعي در ميان رَده‌هاي مختلف مسلمانان مانند دبيران، نظاميان، فرمانروايان، عالمان و صاحبان پيشه‌ها در يكي از برجسته­ترين دوره هاي تاريخ ايران و اسلام يعني دوره حكومت شيعه مذهب آل‌بويه در سده هاي چهارم و پنجم هجري پرداخته است. در فصل چهارم مقوله‌های دادگري و پادشاهي، و ارتباط اين دو در شكل‌دهي ساختار جامعه اسلامي آن دوره ارزيابي شده است.

نويسنده در كتاب خود كوشيده است نشان دهد جامعه چگونه با نبود نهادهاي سياسي رايجِ جوامع امروزين و در زماني كه عباسيان به فروپاشي نزديك شده و قدرت در حال انتقال به آن دسته از نظامياني بود كه مشروعيت خلفا را نداشتند، در به‌كارگيري آداب و آييني پايدار كامياب بوده است. نگارنده در اين كتاب بيش از آن‌كه به گروه‌هاي سامان بخش اين جامعه بپردازد، به افراد روي دارد. او روابط افراد با يكديگر و نيز شيوه‌اي را كه سبب مي‌شد اين روابط، جوامعي اخلاقي پديد آورند كه با يكديگر در يك نظام به‌هم‌پيوسته هم‌زيستي داشته‌باشند كاويده است. متحده در پيرامون وفاداري، پاي‌بندي و رهبري نشان مي‌دهد كه چگونه جامعه اسلامي، نظام نو به نو شونده‌اي را استمرار مي بخشيد كه در خاورميانه سده‌هاي بعد به الگويي فراگير بدل شد.

از آن­جا كه اين كتاب، نخستين سده­هاي تاريخ جوامع اسلامي و دوره شكل­گيري آن­را در بر مي­گيرد، مي­تواند بر آداب اجتماعي در دوره­هاي ديگر تاريخ ايران و اسلام نيز پرتو افكند. از ويژگي‏هاي ممتاز كتاب يكي آن است كه نويسنده تنها بر دو سده از تاريخ اسلام متمركز شده و از كلي‌گويي پرهيز كرده است. دوم آن‌كه مبناي اصلي كار وي بر پايه منابع اوليه و اصيل تاريخي، ادبي و اجتماعي آن دوره - و البته براي فهم و تبيين و يا تأييد نظر خود، آثار دوره هاي پيشين و پسين- بوده و ارجاع‌هاي بسيار فراوان، دقيق و موشكافانه‌اي به آن‌ها داده است. با آن‌كه مؤلف در نگارش اثر خود بيش‌تر بر وقايع‌نامه‌ها تكيه دارد، اما كمتر منبعي را مي‌توان سراغ گرفت كه از ديد وي پنهان مانده باشد. بنابر اين كتاب‌شناسي اين اثر نيز از اهميت چشمگيري برخوردار است.

همان‌گونه كه مؤلف در ديباچه كتاب يادآوري كرده‌است، چون سرشت پيوندهاي اجتماعي و روش تاريخي به‌كار رفته در باز‌سازي آن‌چه در عراق و غرب ايران سده‌هاي چهارم و پنجم روي‌داده، گفت‌وگوهاي در هم‌تنيده‌اي را الزام‌آور ‌ساخته، متن كتاب تا اندازه‌اي پيچيده و دشوار فهم شده است. اما به هر روي مترجمان كه از دو سال پيش و بنا به توصيه آقاي دكتر محمد رضا شفيعي كدكني در صدد ترجمه اين كتاب بر آمدند، كوشيده‌اند در عین وفا‌داری به متن ترجمه‌اي نسبتاً روان را در اختيار خوانندگان قرار دهند. بنا به ادعاي مترجمان اين كتاب يكي از آثار برجسته در زمينة تاريخ اجتماعي ايران و اسلام و داراي نكات دقيق جامعه‌شناختي، حقوقي و سياسي است. از این‌رو، مطالعه آن را به همه دوستداران دانايي و به‌ويژه دانشجويان دوره‌هاي ارشد و دكتراي تاريخ، جامعه‌شناسي و حقوق توصيه شده‌ است.

صاحب‌نظراني مانند آلبرت حوراني، فرد دانر، گيلفورد گرتس و جاناتان اسميت اين كتاب را يكي از جامع‌ترين آثار با متني زيبا و روان دانسته‌اند كه در سال‌هاي اخير درباره بافتار اجتماعي خاورميانه نوشته شده و داراي پيامي مهم براي همنه دانشجويان مرتبط با اين موضوع است.  

از امتيازات ترجمه اين است كه يكي از مترجمان از افراد با سابقه در ترجمه انگليسي و ديگري از كساني است كه چند سالي است به­طور ويژه درباره آل بويه كار ميكند و پايان نامه ارشد و دكتراي او در همين زمينه است. به دليل تمركز نويسنده بر اوضاع و سنّت‌هاي اجتماعي ايران و عراق در دوره آل‌بويه، مترجمان براي دستيابي بهتر علاقمندان ايراني به اين اثر ، عنوان اوضاع اجتماعي در دورة آل‌بويه را براي كتاب برگزيده­ و عنوان نويسنده را در ذيل آن آورده­اند. همچنين علاوه بر استخراج فهرست مطالب از متن و آوردن آن به اول كتاب، نمايه‌اي تفصيلي نيز در انتهاي ترجمه به دست داده‌اند.

معرفي نويسنده

پرفسور روي پرويز مُتحده، نويسنده ايراني‌تبار كتاب، استاد برجسته تاريخ و انديشه اجتماعي در سده­هاي ميانه­ي اسلامي دانشگاه هاروارد است. وی در 3 ژوئيه 1940 در نيويورك به دنيا آمد. در سال 1960 از دانشگاه هاروارد ليسانس تاريخ و در 1962 از دانشگاه كمبريج انگلستان ليسانس زبان­هاي فارسي و عربي را به همراه جايزه ادبي ادوارد براون دريافت کرد. او براي پيگيري مطالعات خود در زمينه تاريخ و تمدن اسلامي به هاروارد برگشت و دو سال در سمينارهاي هاميلتون گيب در زمينه تاريخ اسلام و شعر عربي شركت جست. در 1967 بورسيه دانشگاه هاروارد را به دست آورد و در سال 1970پس از اخذ درجه دكترا از همين دانشگاه، به استادياري دانشگاه پرينستون رسيد و در 1976 استاد دائم آن دانشگاه شد. او از نخستين كساني بود كه به عضويت هيأت اعطاي جايزه مك­آرتور برگزيده شد. وي همچنين بورس گوگن­هايم را به­دست آورد. متحده در 1986 استادي تاريخ اسلام در دانشگاه هاروارد را پذيرفت و از 1987 به بعد مدير مركز مطالعات خاورميانه در همين دانشگاه بوده است. وی چندين مقاله و كتاب درباره تاريخ جوامع اسلامي نگاشته است كه برخي در زير معرفي مي شود:

مقاله‌هاي لاتين

1- Roy P. Mottahedeh, “Administration in Buyid Qazwin ,” in Islamic Civilisation 950 – 1150 ,edited by D.S. Richards(Oxford, 1973) p.33-44.

2- Roy P. Mottahedeh, “ The Shuubyah,”international Journal of Middle Eastern Studies,7(1 976),161-182. 

3- A review of R. Bulliet's The Patricians of  Nishapur in the Journal of the  American Oriental Society,95(1975),491-495.

4- The Clash of Civilizations: an Islamicists Critique, Harvard Middle Eastern and Islamic Review, v. 2, no. 2, Autumn 1995, pp. 1-26.

اين مقاله در نقد نظريه معروف «برخورد تمدن‌ها» و با اين مشخصه‌ها به فارسي ترجمه شده‌است: «نظر هانتينگتون از ديدگاه يك اسلام پژوه»، ترجمه مجتبي اميري، فصلنامه اطلاعات سياسي- اقتصادي، شمـ 109- 110(1375)، 14-25.

 مقاله‌هاي فارسي

1- «مبحث و جدل شعوبيه و تاريخ اجتماعي ايران در نخستين روزهاي چيرگي اسلام»، مهرگان، 3(1373) ش1: 128-144 و ش 139- 158. 

2- «چند نظرگاه اسلامي درباره دوران پيش از اسلام»، مهرگان( 1375)، ش2: 118- 126 (ساسانيان).

كتاب‌ها

1-The Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran.

اين كتاب كه به مذهب و سياست در ايران معاصر پرداخته با عنوان بُرد‌‌ة النّبي به عربي ترجمه شده است.

2- Lessons in Islamic Jurisprudence, Muhammad Baqir as-Sadr, trans. And introd. Roy Parviz Mottahedeh, Oxford: Oneworld, 2003, ISBN 1-85168-324-0, pp. 200, index. (Paperback edition, 2005).

ترجمه و توضيح كتاب سيد محمد باقر صدر است.

3- The Crusades from the perspective of Byzantium and the Muslim world, Angeliki E Laiou; Roy P Mottahedeh, Washington, D.C. : Dumbarton Oaks Research Library and Collection, cop. 2001.

 آدرس تهيه:

دوستداران كتاب مي­توانند اين كتاب را از طريق تماس با آدرس و يا تلفن­هاي زير تهيه نمايند:

آدرس الكترونيكي مترجمان: [e-mail]

 مشهد: 8447699 0511 ـ 09155124621