قاضی سلطان تربتی متولی حرم رضوی و صدر شاه عباس اول صفوی
قاضي سلطان حسيني تربتی، متولی حرم رضوی و صدر شاه عباس اول صفوی
چکیده
در عصر تیموری و صفوی شخصیتهای بزرگی از تربت حیدریه برخاستند که هر یک نقشی به سزا در تحولات ایران و جهان اسلام داشتند. یکی از این افراد قاضی سلطان حسینی تربتی از رجال عصر شاه عباس اول صفوی است که تاکنون تحقیقی مستقل درباره وی منتشر نشده است. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی با استفاده از اسناد و منابع تاریخی به معرفی وی پرداخته است. نام قاضي/غازی سلطان، نخستين بار در رويدادهاي اوايل سلطنت شاه عباس مصادف با تسخير خراسان و مشهد توسط ازبكها به منابع راه يافته است. وی از سادات حسيني موسوي تربت بوده و نقابت سادات منطقه را بر عهده داشته است. قاضي سلطان تربتي به جهت اصابت رأي و نفوذي كه داشت، دست كم از سال 1000 ق از طرف شاه عباس، متولي آستان قدس و والي زاوه و محولات گردید. مدتي پس از آن احتمالاً با حفظ سمت داروغه اصفهان شد که در این زمان كارهاي او را در حرم مطهر رضوی وكيلش انجام مي داده است. سپس در سال 1006 ق در سمت خود ابقاء و تيول تربت حيدريه به او داده شد. قاضي سلطان تا سال 1026 ق متولي آستانه بود و تربت را در تيول خود داشت. در اين سال شاه عباس، قاضي خان سيفي الحسيني را از مقام صدارت بركنار و قاضي سلطان را به اين پست گماشت و توليت آستانه را به ميرزا محسن رضوي واگذار كرد. اما قاضي سلطان در همان روزي كه به منصب صدارت رسيد، بيمار شد و بعد از هشت روز در اردبيل درگذشت. از آثاري كه از او در تربت باقي مانده بناي مزار قطب الدين حيدر است كه در كتيبه آن از قاضي سلطان با نام «سلطان محمود تربتي» نام برده شده كه تاريخ 1021 ق را دارد.
کلیده واژهها: تربت حیدریه، قاضی سلطان تربتی، صفویه، متولی حرم رضوی، وزارت
