زلزله های خراسان دوره اسلامی
به گفته کارشناسان زمین شناسی و جغرافیا فلات ایران بر روی کمربند زلزله قرار گرفته است.و بالطبع خراسان چنین است.بررسی زمین لرزه های ایران که توسط چارلز ملویل انجام شده ،نشان از زلزله های وحشتناکی به خصوص در خراسان دارد که در آن یک دو نفس چه بسیار شهرها و روستاهای آبادان و پر جمعیت عالیها سافلها شده است. از جمله این زلزله ها می توان موارد ذیل را برشمرد:سلا 146ق در نواحی خواف و قاین و طبس؛سال 242 ق در قومس و خراسان باختری؛سال 245ق خراسان؛سال 333ق نواحی اترک؛سال 444 ق نواحی بیهق؛سال 458ق قهستان؛سال 540ق نیشابور؛سال 605ق نیشابور که حدود ده هزار نفر کشته شدند و نیشابور تقریباً با خاک یکسان شد؛سال 635ق گناباد؛سال 649ق نیشابور که شادیاخ و حومه خراب شد و حدود ده هزا نفر مردند؛سال 737ق خواف که شهر جزد با خاک یکسان شد؛سال 808ق نیشابور که حدود سی هزار تن جان باختند و شهر ویران شد؛سال 898ق مومن آباد بیرجند ؛سال 954ق خاور قاین که در حدود سه هزار تن درگذشتند؛سال 1008ق مشهد؛سال 1028ق دوغ آباد تربت حیدریه که روستاها اطراف کاملا ویران و 800 نفر زیر آوار مردند؛سال 1084 ق مشهد و نیشابور که ساختمانهای حرم مطهر ترک برداشت و حدود چهار هزار نفر جان باختند؛سال 1089ق گناباد که شهر به کلی خراب شد و فقط مسجد جامع آن سالم ماند؛1098 مشهد؛1106ق اسفراین ؛1194 ق خراسان؛سال 1219ق سبزوار؛سال 1248ق قوچان و شیروان؛سال 1267ق قوچان که یک چهارم شهر خراب شد؛سال 1288ق تمام قوچان زیر و زبر شد؛ سال 1311ق در قوچان؛سال 1312قوچان که بقیه شهر خراب شد و حدود هزاز نفر مردند؛سال 1321ق در درح بیرجند؛سال 1321ش شمال بیرجند که 157 تن مردند؛1308ش کپه داغ که 3200تن جان باختند؛سال 1320ش شمال بجنورد؛سال 1326ش دوست آباد در جنوب فردوس که 400 نفر کشته در بر داشت؛سال 1341ش موسویه بیرجند؛نهم شهریور سال 1347 دشت بیاض و کاخک و فردوس ؛25 شهریور سال 1357ش در طبس گلشن ؛1358ش کریزان؛سال 1358ش کولی؛سال 1376ش اردکول؛سال 1377ش سربیشه؛14 خرداد 1378 کدکن .
محققان با توجه به بررسیهای زمین لزرهای مذکور به این نتیجه رسیده اند که جنوب خراسان بخشی از فلات ایران و بالمال رشته کوههای اسیا و هیمالیاست و چون ارتفاعات مذکور جوان ترین و آخرین کوه زایی کره زمین است لذا هنوز دارای تنش و حرکات زمین ساختی می باشد.گفتنی است که زلزله های ایران معمولا سطحی و یا با عمق نرمال (حدود 32 کیلومتر )هستند به ندرت زمین لرزه ایی با عمق بیش از 50 کیلومتر حادث شده است. چون عمق این زلزله ها کم است ،غالباً باعث خسارات فراوان می گردند.
چاره چیست؟ کارشناسان انجام مطالعات محیطی همه جانبه ؛اقدامات پیش بینی کنند ؛ اقدامات پیش گیری کننده؛ اقدامات حفاظتی و رعایت استانداردهای معماری را از موارد کاهش بلایای زلزله می دانند.
